Uw geld beschermen bij een echtscheiding: een handleiding

Een scheiding brengt stress en verdriet met zich mee. Te midden van alle spanningen en emoties zijn er ook financiële zekerheden weg. Zal mijn inkomen volstaan? Wat met die lening voor de zonnepanelen op ons dak? Wat met onze gezamenlijke beleggingen?

Zelfs als het financiële aspect vandaag de minste van uw zorgen is, zal het in de toekomst ongetwijfeld weer belangrijk voor u worden. Het kan een groot verschil maken als u vandaag al voorzorgen neemt om uw vermogen te beschermen. Dat zal blijken als u later bijvoorbeeld beslist om een nieuwe lening aan te gaan, een wagen te kopen of elders een nieuwe toekomst begint. Het beschermen van uw vermogen tijdens een scheiding is relatief eenvoudiger dan het opnieuw op te bouwen na een scheiding.

Een stappenplan:

Stap 1: Onderhandel en communiceer met een open vizier

Als u zich bij de gesprekken over wie wat krijgt niet inhalig maar eerder genereus opstelt, is de kans groter dat ook uw ex-partner minder moeilijk zal doen. Dat kan uiteindelijk voor beide partijen flink wat geld besparen. Als beide partners het onderste uit de kan willen, kan dat nefast worden voor alle twee - zowel financieel als psychologisch.

Het is ook best mogelijk dat u vanuit puur zakelijk oogpunt met wat minder geld tevreden zal moeten zijn. Maar misschien krijgt u er een grote dosis gemoedsrust voor in de plaats. En dat is beslist ook veel waard.

Voelt u aan dat een open gesprek weinig slaagkans heeft? Stel dan voor om samen één advocaat, bemiddelaar of scheidingsplanner in te schakelen. Dat kost sowieso al een stuk minder dan allebei een advocaat te nemen.

Stap 2: Verzamel alle puzzelstukjes en maak een doorlichting

Om een volledig overzicht te hebben op uw persoonlijke en gezamenlijke financiële situatie, neemt u er best alle ‘papierwerk’ bij. Rekeninguittreksels, loonfiches, belastingbrieven, pensioendocumenten, aktes, enzovoort. Eenmaal alles netjes verzameld, stelt u zichzelf best deze 4 vragen:

• Wat hebben we samen (en apart)?
• Wat verdien ik?
• Welke schulden hebben we samen (en apart)?
• In welk stelsel zijn we gehuwd?

De 2 meest gangbare huwelijksvermogensstelsels

1. Het wettelijk stelsel

Hierbij zijn er 3 vermogens: uw vermogen, dat van uw ex-partner en het gemeenschappelijk vermogen. Elke echtgenoot behoudt onder meer wat hij of zij:

• bezat vóór het huwelijk
• erfde of kreeg
• kocht met eigen geld (dat hij/zij voor het huwelijk bezat of erfde/kreeg tijdens het huwelijk)

Tot het gemeenschappelijk vermogen behoren:

• de goederen die u met uw ex-partner tijdens het huwelijk samen aankocht
• beroepsinkomsten
• opbrengsten van gemeenschappelijke goederen
• opbrengsten van eigen goederen (huurgeld, intresten)

De schulden worden op een gelijkaardige manier onderverdeeld: er zijn persoonlijke schulden van elk van de echtgenoten en gemeenschappelijke schulden (ook als u een gemeenschappelijke lening heeft, dan gelden bij een scheiding nog steeds individuele verplichtingen om de lening te terug te betalen).

Bij een scheiding mag elke echtgenoot de eigen goederen behouden terwijl de gemeenschappelijke verdeeld moeten worden. Daarbij bestaat een vermoeden ten voordele van het gemeenschappelijke vermogen. Dit betekent dat de echtgenoot die beweert dat een bepaald goed (beleggingen, een oldtimer, een schilderij...) tot zijn eigen vermogen behoort, dat ook moet bewijzen. Uiteraard is het bij een huwelijk onder dit stelsel niet evident om elk ‘draadje’ uit de financiële wirwar los te knopen. Of zoals een Nederlands cabaretduo ooit zong: “Cd van jou, cd van mij. Cd van ons allebei, maar gekregen van mijn moeder, van míjn moeder dus van mij.”

Komen jullie overeen (bijvoorbeeld met een oplegsom voor wie meer waardevolle goederen krijgt), dan is een verdeling relatief eenvoudig. Is er geen overeenkomst dan zijn er andere pistes mogelijk zoals de tussenkomst van een rechter of zelfs een openbare verkoop van de gemeenschappelijke goederen.  

2. Stelsel met scheiding van goederen

In het stelsel van de scheiding van goederen zijn er 2 vermogens: het eigen vermogen van de ene echtgenoot en het eigen vermogen van de andere echtgenoot. Er bestaat geen gemeenschappelijk vermogen. Elke echtgenoot blijft eigenaar en beheerder van zijn goederen en van zijn inkomsten. De goederen die de echtgenoten samen aankopen, behoren hen toe in onverdeeldheid. Elke echtgenoot blijft ook instaan voor zijn eigen schulden, behalve dan voor de normale huishoudelijke schulden.

In een stelsel van scheiding van goederen liggen de zaken dan ook een stuk eenvoudiger. De onverdeelde goederen moeten verdeeld worden en meestal gebeuren er bepaalde verrekeningen. Ofwel zijn de echtgenoten het met elkaar eens dat een van hen de onverdeelde goederen overneemt - degene die overneemt betaalt een prijs aan de andere. Ofwel worden de goederen verkocht, wat dikwijls openbaar gebeurt.

Stap 3: Maak een budget

Alle schaalvoordelen die samenwonende stellen hebben, zowel qua woonlasten, verzekeringen als boodschappen, vallen weg als u alleen gaat wonen. Daarom maakt u best een budget, of ten minste een inschatting van uw financiële toekomst op korte en lange termijn. Hoeveel zet u eventueel opzij voor juridische hulp? Hoe zal uw uitgavenpatroon er uitzien? Wat is essentieel, en wat is bijkomstig? Zal u voldoende inkomen hebben? Wat zijn de fiscale consequenties van uw scheiding? Enzovoort.

Terwijl u aan de ene kant wellicht meer kosten zal hebben, is het ook mogelijk dat er ook nieuwe ‘bronnen van inkomsten’ kunnen zijn. Als u uit elkaar gaat, kan het zijn dat u recht krijgt op toeslagen of fiscale voordelen indien u alleenstaand blijft. Bij een scheiding heeft de ene ex-partner bovendien soms recht op alimentatie of ‘onderhoudsgeld’. Volgens de wet moeten beide ouders bijdragen aan de kosten van opvoeding, opleiding en huisvesting van hun kinderen. In dit geval spreken we van kinderalimentatie. Daarnaast bestaat er ook partneralimentatie. Dat betekent dat de minst kapitaalkrachtige partner onderhoudsgeld ontvangt van zijn of haar ex. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer er een grote kloof is tussen de inkomens van beide partners.

Behalve een budget opstellen voor korte en lange termijn, analyseert u best ook spaarreserve. Als u er alleen voor staat, is het nuttig om een groter stootkussen aan te leggen. Controleer ook welke consequenties de scheiding op uw pensioen kan hebben, bijvoorbeeld via MyPension. Hetzelfde geldt voor uw beleggingsprofiel en de risico’s die u wenst te nemen. In afwachting van meer financiële zekerheid, zou het bijvoorbeeld nuttig kunnen zijn om tijdelijk wat defensiever te beleggen.

Stap 4: Knoop doorhakken over de gezinswoning

Als de woning onderdeel uitmaakt van het gezamenlijk vermogen, stel u zichzelf best de vraag of u het zichzelf kan permitteren om het te onderhouden. Indien niet, overweeg dan om het te verkopen. Op die manier kan er geld vrijkomen voor een nieuwe start.

Grosso modo zijn er 4 mogelijkheden:

• De woning verkopen
• De woning behouden in onverdeeldheid (of eventueel verhuren)
• Een van de echtgenoten koopt zich in
• De woning schenken

Als een van de echtgenoten het huis in afwachting van verkoop blijft bewonen, kom dan overeen hoe de lasten gedragen worden.

SOS: de bankrekening leeggehaald

Nog niet helemaal bekomen van de emotionele oplawaai, en u stelt vast dat uw echtgeno(o)t(e) de gezamenlijke rekeningen plunderde. Wat nu? In het beste geval zijn de bedoelingen goed. Uw ex-partner wil het geld in bewaring nemen om te voorkomen dat u er minder goede bedoelingen mee heeft. Het wederzijds vertrouwen is misschien helemaal weg en u ex-partner kiest het zekere voor het onzekere. Maar wat als de intenties minder positief zijn? Bij het wettelijk stelsel (zie boven) zijn echtgenoten op voet van gelijkheid bevoegd om hun gemeenschappelijk vermogen te besturen. Elke echtgenoot kan zonder medeweten of toestemming van de andere echtgenoot geld afhalen of overschrijven zonder verantwoording te moeten afleggen.

Het probleem is natuurlijk als een echtgenoot gisteren de gezamenlijke rekening leeghaalde en vandaag de dagvaarding voor de echtscheiding laat afleveren. Voor de latere vereffening en verdeling van het gemeenschappelijk vermogen is immers de datum van dagvaarding of neerlegging van het verzoekschrift bepalend voor alle verrekeningen.

Gelukkig kan u verhinderen dat het geld definitief verdwijnt. Hoewel beide echtgenoten de gezamenlijke rekeningen mogen leeghalen, moeten ze het gemeenschappelijk vermogen altijd besturen in het belang van het gezin.

Indien de ene echtgenoot alle rekeningen leegmaakt, is dat wellicht niet in het belang van het gezin. In dat geval zal deze echtgenoot moeten aantonen dat het geld werd aangewend in het gezinsbelang.

Sparen en beleggen voor de gezamenlijke kinderen: wat nu?

Gescheiden en toch sparen of beleggen voor de gezamenlijke kinderen? Dat is mooi. Maar is het ook praktisch haalbaar? Zeker.

• Willen jullie beleggen voor de kinderen? Dan is periodiek beleggen een interessante optie. Dit kan al vanaf 25 euro per jaar. Het volstaat het om elk een KEYPLAN aan te maken  en het kind aan te duiden als begunstigde. Nadat u elk een KEYPLAN aanmaakte, klikt u op uw ‘KEYPLAN wijzigen’ en deelt u ons de naam van het kind mee, de geboortedatum, en de transferdatum vanaf wanneer u het KEYPLAN aan hem/haar wilt overdragen. De begunstigde moet op de einddatum minstens 18 jaar zijn.
• Willen jullie sparen voor de kinderen? Dan volstaat het om elk apart een rekening te openen ten gunste van het kind.