Zo laat u uw pluskind van u erven

Pluskinderen maken vaak volwaardig deel uit van het gezin. Maar in het erfrecht tellen ze niet automatisch mee. Ontdek hoe u ze wél een plaats geeft in uw nalatenschap.

Wat zegt de wet vandaag?

Steeds meer gezinnen zijn nieuw samengesteld. U voedt bijvoorbeeld mee de kinderen van uw partner op en bouwt er een hechte band mee op. Maar juridisch loopt het erfrecht achter op die realiteit. Tussen een plusouder en een pluskind bestaat er geen automatische familiale band, en dus geen wettelijk erfrecht. Met andere woorden: uw pluskind erft volgens de wet niets van u, tenzij u zelf maatregelen neemt.

In het Belgisch erfrecht krijgen enkel uw wettelijke afstammelingen (biologische of geadopteerde kinderen) en echtgeno(o)t(e) automatisch een deel van uw erfenis. Ook wettelijk samenwonende partners genieten een (beperkt) erfrecht. Een pluskind – het kind van uw partner dat geen bloedband of adoptieband met u heeft – is geen wettelijke erfgenaam van u. Laat u niets na via een testament, dan gaat uw nalatenschap volledig naar uw eigen familie (uw kinderen, echtgeno(o)t(e), ouders... afhankelijk van uw situatie), en uw pluskind krijgt niets.

Oplossing 1: een testament

Een testament opstellen is de meest directe manier om een pluskind iets na te laten. In uw testament bepaalt u zelf wie wat erft, binnen de grenzen van de wet.

Als u eigen kinderen heeft, moet u rekening houden met de zogenaamde wettelijke reserve. Uw biologische/geadopteerde kinderen zijn reservataire erfgenamen: samen hebben zij recht op minstens de helft van uw nalatenschap (ongeacht het aantal kinderen). Die helft is voor hen beschermd; over de andere helft van uw vermogen kunt u vrij beschikken. Heeft u één eigen kind en één pluskind, dan kunt u zo een min of meer gelijke verdeling bekomen door een testament op te stellen.

Bij meerdere eigen kinderen wordt de reservataire helft onder hen verdeeld, en kunt u met de vrije helft uw pluskind(eren) begunstigen. U zoekt hierbij best een evenwicht, zodat geen van de kinderen zich benadeeld voelt. Kent u aan een (plus)kind méér toe dan het erfrecht toestaat, dan kunnen de andere biologische/geadopteerde kinderen beslissen om na uw overlijden via juridische weg hun wettelijk deel toch op te eisen.

Voordelen van een testament:

• U behoudt de controle over uw vermogen tot uw overlijden en kunt uw testament op elk moment herzien of herroepen. Zolang u leeft, blijft u dus baas over uw geld en kunt u inspelen op veranderende familiale situaties.
• Uw pluskind(eren) kunnen onder bepaalde voorwaarden erven aan hetzelfde tarief in de erfbelasting als voor eigen kinderen. In Vlaanderen, Brussel en Wallonië betalen pluskinderen doorgaans dezelfde erfbelasting als natuurlijke kinderen indien de plusouder gehuwd was of wettelijk samenwoonde met de ouder. In Vlaanderen is dat zelfs mogelijk bij feitelijk samenwonen (>1 jaar) en in Brussel en Vlaanderen bij een langdurige zorgrelatie.

Let wel: een testament moet duidelijk en juridisch correct opgesteld zijn. Vage bewoordingen of fouten kunnen leiden tot discussies of zelfs ongeldigheid. Het is daarom verstandig om een notarieel testament te laten opstellen. De notaris zorgt voor een sluitende formulering, houdt rekening met de wettelijke grenzen (zoals de reserve) en bewaart uw testament. Een notariële akte is bovendien rechtstreeks uitvoerbaar: dit betekent dat u in geval van betwisting niet eerst langs de rechtbank moet passeren.

Oplossing 2: schenken bij leven

Een alternatief (of aanvulling) voor een testament is een schenking bij leven aan uw pluskind. U schenkt dan nu al een deel van uw vermogen, zodat het later niet meer in uw nalatenschap zit. Deze strategie kan fiscaal voordelig uitpakken. Een schenking registreren wordt over het algemeen belast aan lagere tarieven dan erven, zeker als het om pluskinderen gaat die anders onder het duurdere tarief voor niet-verwanten zouden vallen.

Bovendien genieten pluskinderen in veel gevallen hetzelfde gunstige tarief in de schenkbelasting als eigen kinderen. Dat is het geval als u gehuwd bent of wettelijk samenwoont met hun ouder (in Vlaanderen en Wallonië, niet in Brussel). Met een schenking kunt u de (plus)kinderen later dus mogelijk veel erfbelasting besparen. Daarnaast geeft u uw pluskind nu al financiële steun, op een moment dat hij/zij er misschien meer aan heeft (bv. voor de aankoop van een woning, studies, startkapitaal...).

Voordelen van schenken:

• In de meeste gevallen zijn schenkingsrechten lager dan erfbelasting. Pluskinderen kunnen onder bepaalde voorwaarden van dezelfde lage schenkbelasting genieten als kinderen in rechte lijn (in Vlaanderen en Wallonië, niet in Brussel). U kunt er overigens ook voor kiezen om te schenken zonder dat er schenkbelasting is verschuldigd. Dat komt wel met een risico:u moet nog 5 jaar (Vlaanderen en Wallonië) of 3 jaar (Brussel – vanaf 2026 ook 5 jaar) in leven blijven na de schenking - anders gelden de hogere tarieven van de erfbelasting.
• U ziet het resultaat. U maakt uw pluskind nu al (deels) eigenaar. U kunt meemaken dat uw gift goed wordt besteed en uw pluskind er baat bij heeft, wat persoonlijk voldoening kan geven. Het kan ook de familieband versterken.
• Wat u geschonken heeft, maakt geen deel meer uit van de latere erfenis. Dit vermijdt discussies achteraf, zolang de schenking correct geregeld is en de reservataire delen gerespecteerd worden. Let op: heeft u eigen kinderen, dan moeten ook grote schenkingen aan pluskinderen uiteindelijk de reserve van uw eigen kinderen vrijwaren. Bij excessen kan een schenking na uw overlijden eventueel ter discussie worden gesteld. Laat u hierover adviseren door de notaris.

Besef wel dat een schenking onherroepelijk is: eenmaal gegeven, kunt u alleen maar in heel uitzonderlijke gevallen terugkrabbelen. Denk dus goed na over wat u schenkt: kunt u zelf nog comfortabel leven met wat u overhoudt, zeker als u erg lang leeft? Besef ook dat uw relatie met het pluskind in de toekomst kan evolueren. Verder verliest u de controle over wat de begiftigde met het geschonken vermogen doet (tenzij u voorwaarden of modaliteiten oplegt in de schenkingsakte).

Optie 3: volledige adoptie

Ten slotte kunt u overwegen om uw pluskind(eren) te adopteren. Bij adoptie ontstaat er een echte juridische ouder-kindrelatie, waardoor het pluskind automatisch uw erfgenaam wordt, net als een biologisch kind. Adoptie is dus de meest verregaande oplossing om een pluskind dezelfde rechten te geven als uw eigen kinderen. We onderscheiden wel twee vormen: volle adoptie en gewone adoptie.

Volledige adoptie is enkel mogelijk voor minderjarigen. Bij een volle adoptie wordt de band tussen het kind en één van zijn oorspronkelijke ouders volledig doorgesneden. Het kind wordt in de plaats daarvan uw wettelijk kind, met identieke erfrechten als een biologisch kind (inclusief reserve).

Let op: een volle adoptie van een pluskind impliceert dat de link met de andere ouder verdwijnt, iets wat zelden wenselijk is in een nieuw samengesteld gezin. De biologische ouder (uw partner) en eventueel de andere biologische ouder moeten immers instemmen met zo’n ingrijpende stap. Volle adoptie komt daarom in de praktijk bijna uitsluitend voor als de andere biologische ouder van het kind is overleden of compleet afwezig, en u het minderjarige kind als enige ouderfiguur opvoedt.

Gewone adoptie is een meer toegankelijke piste, ook voor meerderjarige pluskinderen. Bij een gewone adoptie blijft het kind juridisch familie van zijn biologische ouders, maar krijgt het er een extra ouder (de plusouder) bij. Het kind behoudt zijn erfrecht tegenover de eigen ouders en hun familie, én wordt erfgenaam van de adoptieouder (stiefouder). Er ontstaat dus een dubbele afstammingslijn.

In tegenstelling tot bij volle adoptie, erft het geadopteerde pluskind bij een gewone adoptie niet van de familie van de plusouder (wel van de plusouder zelf). Gewone adoptie is in veel gevallen haalbaar zonder de oorspronkelijke familiebanden te schaden, en biedt toch de wettelijke zekerheid dat uw pluskind later zal erven van u als ware het uw eigen kind. Hou er rekening mee dat adoptie een (zo goed als) onomkeerbare beslissing is. Ook als uw relatie met uw partner zou eindigen, blijft u de wettelijke ouder van het pluskind.

Praktische tips

Pluskinderen laten erven vergt maatwerk en doordachte planning. Enkele tips om dit in goede banen te leiden:

• Laat u bijstaan door een professional. Successieplanning in een nieuw samengesteld gezin is complex. Schakel tijdig een notaris of estate planner in. Die kan uw specifieke familiale en financiële situatie analyseren en de beste combinatie van instrumenten voorstellen (testament, schenking, huwelijkscontract, erfovereenkomst enz.).
• Begin er op tijd aan. Wacht niet tot het te laat is. Hoe vroeger u start met plannen, hoe meer opties u heeft en hoe beter de regeling kan worden afgestemd op uw wensen. Door tijdig stil te staan bij uw nalatenschap en alles goed te regelen, creëert u gemoedsrust voor uzelf en uw familie en voorkomt u latere conflicten.
• Vergeet ook niet uw partner te beschermen waar nodig (bv. via vruchtgebruik of levensverzekering) én tegelijk de positie van de kinderen veilig te stellen. Alle puzzelstukjes – huwelijkscontract, testament, schenkingen, verzekeringen – moeten in elkaar passen. Een deskundige helpt u om niets over het hoofd te zien.

De tijd nog niet rijp om aan schenken te denken?

Bij Keytrade Bank zet u uw geld ondertussen vlot aan het werk