In oktober krijgt u geen 5 maar 20 ^EUROCENT per verrichting.

Twintig jaar geleden beleefden we 1998. Ik beleefde het jaar als financieel journalist bij De Tijd. Ik had veel werk. Het was het jaar van de grote fusies in de financiële sector: Kredietbank, ABB, Cera Bank en Fidelitas smolten samen tot KBC, Generale Bank werd opgeslorpt door de Fortis-verzekeringsgroep, verzekeraar Royale Belge werd ingelijfd door Axa, Dexia nam Artesia over.

Geen enkel financieel monument ontsnapte dat jaar aan een grondige identiteitswijziging. Zelfs voor de Generale Maatschappij, anderhalve eeuw lang hét symbool van financieel België, was 1998 het zwanenjaar: de Franse groep Suez nam bezit van La Grande Dame.

Al dat gefuseer zette de Brusselse beurs continu in de schijnwerpers. Beleggen was hip toen, en zowel de overheid als de media droegen hun steentje bij aan haar populariteit. Tientallen mooie bedrijven vroegen een notering aan: Kinepolis, IBA, Omega Pharma, Miko, Quest for Growth, Mobistar, EVS, Roularta, Ontex, Remi Claeys Aluminium, Retail Estates,…

De Bel20, de sterindex van 20 belangrijkste Belgische beursgenoteerde bedrijven, haalde dat jaar een return van 43%. Een fantastisch resultaat, en dat ondanks een najaarscrisis om u tegen te zeggen: het reusachtige hefboomfonds LTCM kapseisde en trok ei zo na het ganse financieel systeem mee in zijn val.

Die akelige momenten konden de pret niet drukken - ze waren veeleer een bewijs dat de beurs lekker spannend kan zijn. De beurs was en bleef geliefd. De brouwer Hoegaarden speelde daar handig op in, met het grapje op het bierviltje: 'Geldproblemen? Bel20!'

Ook de broers Zurstrassen en Gégoire de Streel zagen brood in de toen hooggeachte Brusselse beurs. Ze hielden VMS-Keytrade onder de doopvont, een onlinemakelaar in aandelen. Later werd de internetexpert een volwaardige bank, Keytrade Bank. Vandaag, twintig jaar later, floreert Keytrade Bank onder de vleugels van Crédit Mutuel Arkéa.

Proficiat.

Ook omdat dat floreren volstrekt geen evidentie is. Eigenlijk werd Keytrade Bank op ongelukkig getimed moment opgericht: de roem van de beurs piekte. Sindsdien ging het met die roem nog één enkele richting uit: bergaf. Dat Keytrade Bank tezelfdertijd de omgekeerde richting, bergop, wist te nemen, is voorwaar een knappe prestatie.

Ik ben hier niet om Keytrade te bewieroken. Het lijkt sowieso interessanter om een antwoord te vinden op de vraag: waarom is de faam van aandelenbeleggingen in België zo significant weggesmolten? Op zoek naar een antwoord stelde ik een lijstje samen van de meedogenloze killers van de Brusselse beurscultuur. Ik dacht een vijftal killers te vinden, op voorwaarde dat ik lang en diep nadacht. Na een half uurtje zat ik al aan tien, zonder enige moeite. Ik besloot toen maar te stoppen. Echt leuk was die denkoefening immers niet.

Ziehier het Belgische 'killer elite' van een nochtans hoogst noodzakelijke steunpilaar van een voorspoedige maatschappij.

1. De teloorgang van de beursvennootschappen. In de jaren 80 telde België er nog ruim tweehonderd. Vandaag is dat cruciale contact tussen beurs en kleine belegger zo goed als verdwenen, met name omwille van een tsunami aan wettelijke vereisten en investeringsnoden. Het oprichten van een beursvennootschap is vandaag de dag ei zo na onmogelijk geworden.
2. Het fenomeen Albert Frère. De Waalse financier verzamelde op meesterlijke wijze de grote Belgische industriële schatten, om ze nadien, ongeveer twintig jaar geleden, een na een aan Frankrijk te verpatsen. Aldus had Frère een dikke vinger in de pap bij de verkoop van Petrofina, Electrabel, Royale Belge, Cockerill Sambre en BBL, allemaal Belgische parels die vandaag deel uitmaken van respectievelijk Total, Engie, Axa, Arcelor Mittal en ING. Dit was een grandioze aderlating voor de Brusselse beurs.
3. De spraakmakers van Lernout & Hauspie. Het Vlaamse IT-vlaggenschip Lernout & Hauspie Speech Products was twintig jaar geleden ons aller trots. Begin 2000 was LHSP zelfs even de vijfde grootste onderneming van België. Met tienduizenden waren we, de kleine beleggers, die hun centen staken in deze onwaarschijnlijke successtory die helaas gebouwd was op meer lucht en misleiding dan technologisch vernuft.
4. De uittocht der verzekeraars. Met grote rijke standvastige aandeelhouders waren Belgische bedrijven twintig jaar geleden meer op hun gemak dan met de vele anonieme vluchtige aandeelhouders van vandaag. In een eerste ronde verkochten beursloebassen à la Royale Belge hun Belgische belangen omdat ze zelf geen Belgen meer waren (zie puntje 2). Nadien verkochten ze omdat ze van onze regulatoren nog nauwelijks aandelen mochten bezitten.
5. De crisis van tien jaar geleden. Er zijn veel oorzaken, veel verantwoordelijken voor de financiële crisis van 2008. Ook de banken gingen in de fout, in de VS door massaal hypotheekleningen te verschaffen aan gezinnen die dat nooit konden terugbetalen, elders ter wereld door massaal via schimmige producten in die waardeloze leningen te beleggen. De beurs zelf had eigenlijk niets vandoen met de crisis, maar de gewone mens, en heel wat bekende mensen, wezen haar aan als oorzaak voor alle ellende. Jammer en onterecht: aandelenbeleggers die in 2008-'09 konden blijven stilzitten terwijl ze geschoren werden (ook in kapperskringen is dit de beste optie), hebben hun geld intussen ruimschoots terugverdiend. Helaas hebben velen op het slechtst mogelijke moment verkocht.
6. De gevallen goedhuisvaderaandelen. Dexia en Fortis hebben velen opgezadeld met een financiële kater en een blijvende afkeer van de beurs.
7. De Arco-beerput. Op 18 september 2008, vier dagen na de val van Lehman Brothers en dus in het diepst van de crisis, schreef directievoorzitter Francine Swiggers in het ledenblad van Arco: 'Gelukkig bestaan er nog stabiele financiële producten voor de investeerder die op zoek is naar een belegging die niet onderhevig is aan de schommelingen van de beurs. De Arcopar D aandelen maken daar ontegensprekelijk deel van uit en zijn een rendabele en flexibele financieringsformule.' Dit is een hallucinant misleidende tekst, schadelijk voor de reputatie van de beurs. Want hier worden 'investeerder' en 'belegging' gebruikt in een context waarin 'belegd' wordt in slechts één aandeel, Dexia, hetgeen veel roekelozer is dan een belegger ooit zou doen. Het jammere Arco-dossier heeft niets met sparen of 'beleggen' te maken. Dat met name de CD&V tot vandaag dit dossier koppelt aan de beurs, in de hoop stemmen te winnen door tegelijk de beurs zwart te maken, roept vragen op. Het onverantwoordelijk roekeloze Arco was immers een coöperatieve holding van de Christelijke vakbond ACW (nu beweging.net), een CD&V-familielid dus.
8. Een orgie van beursbelastingen. Ook al trof de beurs geen schuld voor de financiële crisis in 2008 en het Arco-fiasco in 2011, toch was haar reputatie danig geschonden. De regeringen-Di Rupo en -Michel meenden daarom electorale winst te kunnen puren uit het fiscaal straffen van de kleine belegger. De reeks belastinginvoeringen- en verhogingen is ronduit spectaculair, de schaamte ver voorbij. Enkel voorbeelden uit de voorbije tien jaar:
   1. Roerende voorheffing op dividenden van aandelen: +100%
   2. Roerende voorheffing op dividenden van gereglementeerde vastgoedvennootschappen (met uitzondering van zorgvastgoed): +100%
   3. Beurstaks voor aandelentransacties: +106%
   4. Beurstaks op verkoop van kapitalisatie-aandelenfondsen: +164%
   5. Afschaffing aandelenstrips die recht gaven op een verminderde roerende voorheffing
   6. Invoering effectentaks van 0,15% vanaf een belegd bedrag van 500.000
   7. Invoering en nadien afvoering van rijkentaks en speculatietaks
   8. Voortdurende dreiging met meerwaardebelasting.
9. Eindeloze lastercampagne in de Vlaamse media. Aandelen zouden voor de rijken zijn, de sjoemelaars, de gokkers. Ze zouden ongelijkheid in de hand werken, terwijl net het omgekeerde de realiteit is: laat zoveel mogelijk gewone mensen via aandelen sparen, en de ongelijkheid zou afnemen. Bovendien zou de algemene welvaart toenemen, zodat er meer middelen vrijkomen voor solidariteit met achterblijvers.
10. De ultralage rente. Bedrijven zien het nut van een beursnotering niet meer in, ten eerste omwille van de enorme last van regels en verplichtingen. Ten tweede kunnen ze zich dankzij de lage rente goedkoop via leningen financieren. Waarom dan de rompslomp van een publiek bestaan trotseren?

Zoals beloofd stop ik hier. Killers genoeg, me dunkt.

Het is nochtans noodzakelijk dat die killers worden geneutraliseerd, voor het te laat is. De beurs is een levensader van de economie. Een zieke beurs maakt een gemeenschap ziek. Die wordt immers voortgestuwd door mensen die bereid zijn risico's te nemen. Wat als niemand dat nog wil doen? Als iedereen alles op zijn verlieslatend spaarboekje zet, wat dan? Dan komt het land tot stilstand en verdampt onze welvaart.

Dat willen we dus niet, hé. En we zijn en blijven optimistisch: de beursaversie bereikt stilaan haar dieptepunt. We geloven dat voldoende toekomstige beleidsmensen de logica en de hoogdringendheid inzien van een gezonde spaarcultuur. We geloven dat een volgende regering zal beseffen dat spaarders een faire kans op een mooi rendement moeten krijgen. Die zal dan wel de gepaste maatregelen nemen, zodat beleggers en bedrijven verwelkomd in plaats van weggepest worden. Welke maatregelen? Mogelijkheden genoeg, te kiezen uit deze tabel.

7 manieren om efficient sparen te stimuleren

• Geef bij de beursgang oprichtersaandelen 5 (ten hoogste 10) stemrechten. Aldus behouden de familiale eigenaars de controle.
• Stimuleer de lokale handel in kleine aandelen (beurswaarde < 1 miljard €), bijvoorbeeld door voor die categorie de roerende voorheffing op dividenden te verlagen.
• Moedig het keuzedividend aan, met een lagere roerende voorheffing op een dividend dat in aandelen wordt betaald.
• Pak het fiscaal gunstregime van spaarboekjes aan: leg niet het bedrag aan belastingvrije renteopbrengsten vast (dit jaar 960€), maar het maximaal bedrag waar geen belasting op verschuldigd is, bijvoorbeeld 20.000€. Aldus: hoe hoger de rente, hoe aantrekkelijker het spaarboekje.
• Moedig langetermijnbeleggen aan, bijvoorbeeld via fiscale gunsten voor jarenlang aandeelhouderschap.
• Onderwijs! Zorg dat het volk de deugdelijkheid van efficiënt sparen snapt. Maak het vak ‘sparen en beleggen’ verplicht voor Vlaamse zestienjarigen.
• Stop met dat amateuristisch gepruts, stop met telkens weer nieuwe fiscale gedrochten. Zorg eindelijk voor een jarenlange fiscale stabiliteit!

Die tabel is bijlange niet volledig. De regering hoeft ook niet àlle maatregelen in te voeren. Dat kunnen best andere ideeën zijn dan het zevental hierboven. Dat ze gerust kiest, maar we hopen van harte dat ze werk maakt van minstens dat laatste punt: fiscale stabiliteit. Dat alleen al zou ervoor zorgen dat de volgende twintig Keytrade-jaren voorspoediger zullen zijn dan de eerste twintig.

Pierre Huylenbroeck is auteur van Onsterfelijk beursadvies en Iedereen belegger. Hij is de uitgever van Mister Market Magazine, een tweewekelijks digitaal tijdschrift voor de leergierige belegger. Download gerust een gratis proefnummer.